مدّتهاست که نماز جماعت دغدغه‌ی روز و شبم شده است. در سفر و حضر هرجا نماز جماعتی به پا می شود دو دغدغه‌ی مهم بی امانم می کند:
اول اینکه آیا این امام جماعت عدالت دارد یا خیر؟ مشکل برای امثال بنده از دو جهت وجود دارد. اوّل این که مقلّد برخی مراجع محترم هستیم که احراز عدالت را شرط صحت اقتدا می دانند. این برای من که همه را به کیش خود می دانم! کار را خیلی دشوار تر می کند! هرچند بعضی جاها را با توجه به برخی قیود ذکر شده در استفتاءات و کتابهای کمک رساله ای! زیر سبیلی رد کرده ام و همچنان رد می کنم.

مشکل دوم مهم تر است. متأسفانه بیشتر روحانیانی که با آنها برخورد کرده ام مشکل جدی در ادای حروف عربی دارند. این مشکل در شهرستان ها بیشتر است.

هرچند برخی مراجع بزرگوار در بحث مخارج حروف کار را آسان کرده اند، ولی در بحث نماز جماعت، باید چند نکته لحاظ شود:
اول این که حمد و سوره ای که غلط تلفظ شود، برای بسیاری از اقتدا کنندگان درد سر ساز است. بسیاری از مراجع تأکید بر صحّت تلفظ حروف دارند.
دوم این که، نماز تابلوی عبودیت خداست. اگر توصیه به پوشیدن بهترین لباسها و عطر و زینت و همچنین قرائت به الحان عرب توصیه شده و مستحب است، چرا برای تلفظ حروف، به حدّ اقل ها بسنده کنیم و صرفا به استناد یک فتوا زحمت زیباسازی (تجوید) تلفظ عربی قرآن و نماز را از خود دریغ داریم؟! آیا زیباتر نیست که وقتی با خالق جهانیان، آن هم با زبانی خاصّ، به راز و نیاز می نشینیم، به گونه ای صحبت کنیم که زیبایی های آن زبان هم در کلاممان آشکار باشد؟

و اما سومین نکته: نماز جماعت یکی از بارزترین تابلوهای روحانیت است. اگر این تابلو مخدوش باشد، وجاهت روحانیون در بسیاری موارد دیگر نیز مخدوش می شود. این را هم حساب کنید که امروزه بسیاری از مسلمانان عرب زبان که به کشور ما مسافرت می کنند، پای شان به نمازهای جماعت، بخصوص در شهرهای مذهبی مثل قم و مشهد باز می شود. بسیاری از آنها را دیده ام که ترجیح می دهند نمازشان را از همان اول، فرادا بخوانند تا این که مجبور شوند بعداً تکرار کنند.

همچنین شهرهای بزرگ، بخصوص شهرهای مذهبی ما مملو از برادران و خواهران غیر ایرانی است که یا اصالتاً عرب زبان هستند و یا به نحوی با زبان عربی بیش از ما آشنایی دارند. به نظرم این، نیز وجهه روحانیون شیعه ایرانی را زیر سؤال می برد. فکرش را بکنید چه احساس بدی به من دست می داد وقتی از بعضی برادران عرب زبان ساکن قم می شنیدم که در نماز جمعه قم، تنها به این دلیل شرکت نمی کنند که فلان آیت الله نمازش را غلط می خواند! بعضی نیز فقط وقتی فلان آقا امامت جمعه را به عهده داشت شرکت می کردند.

هرچند در سالهای اخیر، حوزه علمیه قم از جهاتی تلاش کرده این مشکل را حل کند (1)، ولی رهایی از این دشوار، تدبیر بیشتری می طلبد. شاید اگر من کاره ای بودم، حکم می کردم که روحانیونی که به هر شکل با بحث نماز جماعت مرتبطند، مثل روحانیون مبلغ و امامان جمعه و جماعت، سالی یک بار تست صحّت نماز بدهند؛ آن هم فقط زیر نظر اساتید تجوید قرآن. عقیده‌ی شخصیم این است که این تست حتی از تست سلامت بهداشت که برخی مشاغل مثل نانوایان انجام می دهند مهم تر است! دست کم مشکل افرادی مثل من را تا حدودی حل می کند!

شاید بپرسید اگر یک روحانی یک بار این تست را داد، صحت نمازش مشخص می شود. تکرار امتحان چه وجهی دارد؟ پاسخ این است که عموم روحانیون ما چون با جوّ عربی مأنوس نیستند و همچنان در فضای زبانهای دیگری مثل فارسی و ترکی تکلّم می کنند، بعد از مدّتی قواعد تلفظ را فراموش می کنند. برای همین، فکر می کنم امتحان تلفظ از ضروریات کار طلبگی است. کوچک و بزرگ هم ندارد. برای خود بنده بارها و بارها پیش آمده که پشت سر یک آیت الله مجتهد مسلّم یا یک روحانی عالی مقام نماز خوانده ام ولی مجبور شده ام نمازم را دوباره بخوانم!

حدّ اقل به طلبه ها و روحانیونی که این مطلب را می خوانند پیشنهاد می کنم خودشان زحمت بکشند و سالی یک بار نزد یک قاری قرآن بروند تلفظ حروفشان را تصحیح کنند. گمان نمی کنم این کار از تست سلامت سالانه‌ی دندان یا فشار خون و این چیزها گران تر یا وقت گیر تر باشد!

پ.ن: دغدغه‌ی نشر این سخن وقتی برایم تشدید شد که در یک مصاحبه مجبور شدم جلو آقای ممتحن حمد و سوره بخوانم. وقتی به عبارت «ولاالضآلّین» رسیدم ایشان به ضاد بنده اعتراض کردند و مجبور شدم برایشان توضیح دهم که ضاد عربی غیر از ضاد فارسی است!! و علاوه به نزدیکی به حرف دال (دال مفخّم) از صفاتی چون استعلا و استطاله هم برخوردار است! هرچند جناب ممتحن، در جواب بنده فقط این روایت را از پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) خواندند که: «أنا افصح من نطق بالضاد» و من دست کم از ترس این که مردود نشوم، یا شرم از بزرگواری ممتحن نتوانستم اعتراض کنم که ایشان چگونه از این روایت برای ردّ عرایض بنده استفاده کرده اند؟!


---------------------
1. در حوزه علمیه علاوه بر قرار دادن درس آموزش روانخوانی و تجوید قرآن در سطوح مقدمات، در چند مرحله امتحان صحت قرائت نیز انجام می شود. یکی برای روحانیونی است که قصد تشکیل پرونده تبلیغی در مراکزی مثل دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم را دارند. دیگری برای دادن مجوّز لباس روحانیت در واحد تهذیب حوزه. ولی مشکل اینجاست که ممتحنین در این بخش خود کارشناس نیستند و بعضی از کسانی که باید نمره مردودی بگیرند، در این بخش پذیرفته می شوند.